Είναι ευρέως γνωστό πως τους φίλους τους διαλέγουμε, τους συγγενείς πάλι όχι. Αρκετά συχνά αυτή η φράση συνοδευόμενη από χειρονομίες και νεύματα τύπου ‘τι να κάνεις τώρα;’ χρησιμοποιείται ως ‘παρηγοριά’ προς όποιον εκφράζει δυσαρέσκεια για την οικογένεια του. Η αλήθεια όμως είναι πως φράσεις σαν αυτή δεν εξυπηρετούν πουθενά.
Το να γεννηθείς σε μια οικογένεια υγιή είναι ευλογία αλλά δυστυχώς, αυτό δεν λαχαίνει σε όλους. Πολλοί έχουν να αντιμετωπίσουν συγγενείς τοξικούς και κακοποιητικούς, σε τέτοιο βαθμό που η μόνη λύση είναι να διακόψουν κάθε επικοινωνία μαζί τους. Και χώρια των τραυμάτων που κουβαλούν από την αλληλεπίδραση με αυτούς τους συγγενείς, έχουν να αντιμετωπίσουν και ανθρωπάκια που επιδιώκουν να τους δημιουργήσουν ενοχές με κουβέντες όπως ‘μα είναι οικογένεια σου’, ‘βάλε νερό στο κρασί σου’, ‘την ξέρεις τώρα την αδερφή σου ότι είναι λίγο περίεργη, τι να κάνουμε;’, ‘η χειρότερη μαμά είναι καλύτερη από την καλύτερη μητριά’, ‘όταν κάνεις κι εσύ παιδιά, θα καταλάβεις…’ και η λίστα δεν έχει τελειωμό από παρόμοιες ασυναρτησίες.
Εν έτει 2023 θα έπρεπε να είναι αυτονόητο ότι κανένας δεσμός αίματος δεν είναι ανώτερος, σημαντικότερος της ψυχικής μας υγείας. Επειδή όμως, στην ενοχική κοινωνία της Ελλάδας που η οικογένεια έχει αγιοποιηθεί, αυτό δεν είναι αυτονόητο, ούτε καν αποδεκτό σαν εναλλακτικό σενάριο, καιρός είναι να μπουν τα πράγματα στη θέση τους.
Η οικογένεια είναι πράγματι ένας ιερός θεσμός. Εδώ όμως, είναι απαραίτητη μία διευκρίνιση: η οικογένεια αποτελεί ιερό θεσμό μόνο όταν απαρτίζεται από αγάπη, σεβασμό, ασφάλεια και επικοινωνία. Ο τοξικός συγγενής που δεν σε σέβεται, αγνοεί τα όρια σου, ασκεί βίαιη συμπεριφορά και gaslighting απέναντι σου, δεν αποτελεί οικογένεια. Είναι ένας αδίστακτος άνθρωπος που εκμεταλλεύεται τον οικογενειακό δεσμό νομίζοντας ότι αυτός του παρέχει την ελευθερία να πράττει όπως επιθυμεί χωρίς να υφίσταται συνέπειες. Σε μια τέτοια περίπτωση, έχεις κάθε δικαίωμα να διακόψεις οποιαδήποτε επικοινωνία.
‘Μα είναι η μητέρα σου/ο πατέρας σου/η αδερφή σου/ο αδερφός σου/η θεία σου/ο θείος σου/η γιαγιά σου/ο παππούς σου κτλ κτλ…’. Και; Τι σημαίνει αυτό; Ότι έχει δικαίωμα να καταστρέφει τη ζωή σου; Η κακοποίηση δεν είναι κακοποίηση άμα διαπράττεται από οικογενειακό πρόσωπο; Ίσα ίσα που σε αυτές τις περιπτώσεις η κακοποίηση είναι χειρότερη. Είναι τρομακτικό ότι συγγενείς που θα έπρεπε να μας αγαπάνε, μας κακοποιούν. Είναι επίσης τρομακτικό ότι υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που είναι έτοιμοι να δικαιολογήσουν αυτές τις κακοποιητικές συμπεριφορές. Έτοιμοι να υπερασπιστούν τον γονιό που χτυπάει το παιδί του… ‘Και εμάς μας χτυπούσαν οι γονείς μας αλλά δεν πάθαμε τίποτα. Μάθαμε να σεβόμαστε’. Έτοιμοι να υπερασπιστούν την αδερφή με την τοξική συμπεριφορά… ‘Τι να κάνουμε… Όλοι έχουμε ελαττώματα’.
Αν δεν είναι αποδεκτό να σε χτυπάει/ να σε χειραγωγεί/να σου ασκεί βία με οποιονδήποτε τρόπο ένας φίλος ή σύντροφος σου, γιατί είναι αποδεκτό όταν το κάνει ένα μέλος της οικογένειας σου; Και γιατί να έχουμε λάθος αν θέλουμε να απομακρυνθούμε από τέτοιους ανθρώπους; Υποτίθεται πως έχουμε το δικαίωμα να διασφαλίζουμε την ψυχική μας ηρεμία. Αν αυτό προϋποθέτει την απομάκρυνση από τοξικούς ανθρώπους- ακόμα και οικογένεια-έτσι πρέπει να γίνει. Δεν υπάρχει λόγος να διατηρούμε σχέσεις που έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή μας και δεν μας προσφέρουν απολύτως τίποτα.
Παρότι έχουν υποστεί βία από την οικογένεια τους, κάποιοι άνθρωποι επιλέγουν να κρατήσουν επαφή όσο δύσκολο και αν είναι αυτό. Συνήθως συντρέχει κάποιος λόγος που συνδέει αυτούς τους δύο ανθρώπους, όπως για παράδειγμα κοινή εργασιακή εστία ή φροντίδα ενός ηλικιωμένου γονέα. Και αυτή η επιλογή είναι αποδεκτή. Στην πραγματικότητα όμως, συνήθως πίσω από αυτή την επιλογή κρύβονται ενοχή, έλλειψη αυτοπεποίθησης και μη συνειδητοποίηση της τοξικής κατάστασης.
Η διακοπή σχέσεων με τοξικούς συγγενείς δεν θα έπρεπε να είναι ταμπού. Επιπλέον, είναι άδικο να χαρακτηρίζεται ως εγωιστής και κακός ο άνθρωπος που επιλέγει να πράξει έτσι. Εξάλλου, κανείς δεν επιθυμεί να μην έχει καλές σχέσεις με την οικογένεια του. Αντί να κατηγορούνται αυτοί οι άνθρωποι ως άκαρδοι, ίσως θα ήταν καλύτερα οι κατήγοροι τους να αναλογιστούν ότι για να φτάσει ένας άνθρωπος στο σημείο να απομακρυνθεί από την ίδια του την οικογένεια, συντρέχει σοβαρός λόγος. Η απόφαση διακοπής σχέσεων με μέλη της οικογένειας είναι μια θλιβερή και δύσκολη απόφαση που σίγουρα δεν παίρνεται ελαφρά τη καρδία. Και δεν πέφτει λόγος σε κανέναν να κρίνει αυτή την απόφαση και να επιβαρύνει την ψυχολογία ενός τραυματισμένου ανθρώπου με αχρείαστες παραινέσεις αντί να του προσφέρει συμπόνια.
Αυτή η στάση βέβαια, έχει βαθύτερη αιτία. Οι άνθρωποι που υποστηρίζουν τον κακό συγγενή και χαρακτηρίζουν το θύμα ως ‘υπερβολικό’ ή ‘σκληρόκαρδο’ είναι οι άνθρωποι που υποστηρίζουν τη βία γενικότερα. Αυτό αποδεικνύει η στάση τους. Όταν υποστηρίζουν πως ο βίαιος συγγενής ‘είναι οικογένεια σου’, υποστηρίζουν την συνέχιση της κακοποίησης σου. Υποστηρίζουν πως οφείλεις να συνεχίσεις να υποβάλλεσαι σε κακομεταχείριση.
Καλώς ή κακώς, η ζωή δεν είναι δικαστήριο και ενδεχομένως να μην βρούμε το δίκιο μας όταν αντιμετωπίζουμε τέτοιους ανθρώπους. Ενδεχομένως να μην χρειάζεται κιόλας να αποδείξουμε την αλήθεια μας σε αυτούς που τα λεγόμενα τους θέτουν την ηθική και τις αρχές τους υπό αμφισβήτηση. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε, είναι να τους εκθέτουμε ευθέως για τα λεγόμενα τους.
Άλλωστε, όσο και να επιμένουν, γνωρίζουμε πολύ καλά πως οι συναισθηματικά και ψυχολογικά υγιείς άνθρωποι δεν επιδιώκουν να βλάψουν έναν συνάνθρωπο τους, πόσο μάλλον ένα μέλος της οικογένειας τους. Και εάν δεν θα ανεχόμασταν την κακοποίηση από τον τοξικό συγγενή σε περίπτωση που δεν ήταν συγγενής μας, δεν έχουμε κανέναν λόγο να την αποδεχτούμε τώρα που είναι.
Η κλεψύδρα μου 