Μου έχει συμβεί πολλές φορές- και φαντάζομαι πως έχει συμβεί σε όλους- να με ρωτάνε ποιες είναι οι αγαπημένες μου ταινίες αλλά για κάποιον ανεξήγητο λόγο ο εγκέφαλος να μπλοκάρει και να ξεχνάω κάθε ταινία που έχω δει στη ζωή μου. Πλέον, μετά από τόσες φορές που μου έχει γίνει η συγκεκριμένη ερώτηση μιας και οι ταινίες είναι πάντα στα κορυφαία θέματα συζήτησης, η απάντηση μου έρχεται πολύ πιο αβίαστα.
Εάν αλλάξουμε τομέα και ερωτηθώ για τα βιβλία, κάτι που αγαπώ περισσότερο, τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά. Το αγαπημένο μου βιβλίο παραμένει σταθερό εδώ και πολλά χρόνια. Επειδή όμως δεν μου αρκεί ένα αγαπημένο- διότι ένα ισούται με κανένα- έχω δημιουργήσει τη λίστα των πέντε αγαπημένων.
Ακολουθούν, λοιπόν, τα πέντε πιο αγαπημένα μου βιβλία:
5. Η φάρμα των ζώων (Τζωρτζ Όργουελ)
Η ‘Φάρμα των ζώων’ είναι η ιστορία των ζώων που κατοικούν στη φάρμα του κυρίου Τζόουνς. Αγανακτισμένα πλέον με την εκμετάλλευση που υφίστανται από τον άνθρωπο- αφέντη αποφασίζουν να επαναστατήσουν. Η επανάσταση είναι επιτυχής και τα ζώα αποκτούν την ανεξαρτησία τους και τον έλεγχο της φάρμας. Η εξουσία ανατίθεται στα γουρούνια, τα οποία είναι τα πιο έξυπνα ζώα της φάρμας. Ούτε το νέο καθεστώς, όμως, διακρίνεται για το αίσθημα δικαιοσύνης και αλτρουισμού του.
Μέσα από μια αισωπική αλληγορία και με εύστοχους συμβολισμούς και υπαινιγμούς, ο Τζωρτζ Όργουελ κατόρθωσε να δημιουργήσει ένα έργο στο οποίο μπορεί να καθρεφτιστεί η πλειονότητα των πολιτικών συστημάτων που έχουν κυβερνήσει σε ολόκληρο τον κόσμο. Η διαφθορά και η δίψα για επιβολή τόσο των ηγετών αλλά και των επαναστατών υφίσταται πάντα και θα συνεχίσει να υφίσταται. Η ‘Φάρμα των ζώων’ παραμένει έτσι πάντοτε επίκαιρη και αποτελεί ένα ανάγνωσμα απαραίτητο για όλους γιατί με τον πιο απλό τρόπο πετυχαίνει τη γνωριμία του αναγνώστη με την πολιτική πραγματικότητα.
Ωμό, αφυπνιστικό, προφητικό, χωρίς καμία επιείκεια γιατί πολύ απλά οι πολιτικοί δεν είναι άξια αυτής, το βιβλίο του Τζωρτζ Όργουελ ταρακουνάει το πνεύμα σου συθέμελα. Ασκεί κριτική στα ολοκληρωτικά καθεστώτα και τον σταλινισμό, όρους καθαρά πολιτικούς και παρόλα αυτά το βιβλίο του δεν παύει να έχει την αίγλη όσων γραπτών έχουμε συνηθίσει να ορίζουμε ως λογοτεχνήματα. Συνδυάζει τη λογοτεχνία και την πολιτική χωρίς να αποτελεί στρατευμένη τέχνη (Οι κομμουνιστές, βέβαια, έχουν αντίθετη γνώμη).
Συμπερασματικά, είναι ένα βιβλίο υψηλής ποιότητας που θεωρώ ότι πρέπει να διαβαστεί από όλους. Αισθάνομαι κερδισμένη που το έχω διαβάσει.
4. Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκραίυ (Όσκαρ Ουάιλντ)
Το διάβασα σχετικά πρόσφατα και μου άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις. Ολοκληρώνοντας το, ήμουν βέβαιη ότι ήταν πια ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία. Για να αποφύγω την επανάληψη, η γνώμη μου για αυτό βρίσκεται εδώ , στο άρθρο με τα βιβλία Μαρτίου 2017.
3. Το φάντασμα (Γρηγόριος Ξενόπουλος)
Η ιστορία διαδραματίζεται τον 18ο αιώνα στην Βενετοκρατούμενη Ζάκυνθο. Η ηρωίδα, η Έλενα Ματαράγκα έχει παντρευτεί και ετοιμάζεται να απολαύσει την πρώτη νύχτα του γάμου της. Της φανερώνεται, όμως, το φάντασμα ενός άλλου νέου που την είχε αγαπήσει. Της φανερώνεται όχι μόνο εκείνο το βράδυ αλλά κάθε βράδυ τρομοκρατώντας την και εμποδίζοντας την να ολοκληρώσει σαρκικά με τον σύζυγο της. Η νεαρή κοπέλα προσπαθεί να βρει λύση ώστε να απαλλαγεί από την παρουσία του πεθαμένου.
Το μυθιστόρημα αυτό είναι τόσο πρωτότυπο και από την αρχή μέχρι το τέλος κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Προξενεί συναισθήματα όλων των ειδών, από λύπη και φόβο μέχρι χαρά και θαυμασμό. Η παρουσία του φαντάσματος δημιουργεί μια ατμόσφαιρα μυστηρίου και η αγωνία για την έκβαση της υπόθεσης όλο και αυξάνεται, ειδικά όταν η Έλενα Ματαράγκα καταφεύγει στη βοήθεια μιας μάγισσας και εφαρμόζει όσα την συμβουλεύει να πράξει. Είναι μια τραγική φιγούρα, η οποία κερδίζει τον σεβασμό και την συμπάθεια του αναγνώστη γιατί είναι δυναμική και τολμηρή και ξεχωρίζει από ό,τι έχουμε στο μυαλό μας για τις γυναίκες εκείνων των χρόνων.
Η γλώσσα είναι απλή μα πλήρης, όπως συνηθίζεται άλλωστε από τον Ξενόπουλο, ο οποίος πάντα ήθελε να διαβάζονται τα έργα του με την ίδια ευκολία τόσο από έναν μαθητή Γυμνασίου όσο και από τον Κωστή Παλαμά. Κατάφερε να μετατρέψει μια παλιά αληθινή ιστορία σε ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα, που συνδυάζει τη λογοτεχνία με το μεταφυσικό στοιχείο, που τόσο αγαπώ και το καθιστά ένα από τα πιο θαυμάσια βιβλία που έχω διαβάσει. Μάλιστα, θέλω να το ξαναδιαβάσω κάποια στιγμή μιας και έχουν περάσει εννιά χρόνια από τότε που το πρωτόπιασα στα χέρια μου. Νοσταλγώ τις συγκινήσεις που μου προσέφερε.
2. Ο Πατούχας (Ιωάννης Κονδυλάκης)
Ήρωας είναι ο Μανώλης ο Σαϊτονικολής, ένας δεκαοχτάχρονος νέος, ο οποίος για πολλά χρόνια απουσίαζε από το χωριό του και ζούσε στα βουνά με μόνη παρέα τα ζωντανά του και δυο τρεις ακόμη βοσκούς. Ο Μανώλης, ο επονομαζόμενος Πατούχας εξαιτίας των μεγάλων και πλατιών ποδιών του, αποφασίζει να γυρίσει στο χωριό του υποκινούμενος από τον ερωτικό πόθο που έχει ξυπνήσει μέσα του. Η λαχτάρα του να ικανοποιήσει τις ερωτικές του ορμές, ο φόβος του για τους ανθρώπους που τόσα χρόνια απέφευγε και η πρωτόγονη συμπεριφορά του λόγω αυτής της απομόνωσης, τον καθιστούν θέμα συζήτησης στο χωριό. Ο Πατούχας χρειάζεται να μάθει πώς λειτουργεί η κοινωνία στην οποία ζει και να μην συμπεριφέρεται ανάρμοστα.
Εκτός από χαρακτηριστικό δείγμα της ελληνικής ηθογραφίας, η νουβέλα αυτή αποτελεί και εξαίσιο ψυχογράφημα. Ο Κονδυλάκης διέθετε ανεπτυγμένη διανοητικότητα και έπλασε χαρακτήρες ανθρώπινους και ιστορία παραστατική που διαβάζοντας την, μετατρέπεται εύκολα σε εικόνες μες το μυαλό και φαντάζει σαν να εκτυλίσσεται μπροστά σου. Οι απολαυστικοί κρητικοί ιδιωματισμοί, το χιούμορ και η διακωμώδηση των στερεοτύπων της εποχής εκείνης προσδίδουν ακόμη περισσότερη ζωντάνια στο έργο. Ο Πατούχας είναι ένας χαρακτήρας που έχει μείνει στην καρδιά μου γιατί παρά την αδεξιότητα και την απολίτιστη συμπεριφορά του δεν είναι απλοϊκός αλλά απλός και ξύπνιος.
Με την ολοκλήρωση της ανάγνωσης του ‘Πατούχα’, ένα μεγάλο χαμόγελο και κύμα ευφορίας με συντρόφευαν για ώρα. Ακόμη με συντροφεύουν όταν το αναπολώ. Ήταν τέτοια η ευχαρίστηση μου από την ανάγνωση του που για μέρες ένιωθα ότι δεν ήμουν ακόμη έτοιμη να ξεκινήσω άλλο βιβλίο.
1. Η Φόνισσα (Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης)
Και κάπως έτσι, φτάσαμε στην κορυφή της λίστας με τα αγαπημένα μου βιβλία όπου όπως προανέφερα βρίσκεται εδώ και χρόνια το ίδιο βιβλίο. Το πιο αγαπημένο μου βιβλίο, λοιπόν, που έχει ριζώσει όσο κανένα άλλο στην ψυχή μου, είναι η ‘Φόνισσα’ του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Το κεντρικό πρόσωπο της νουβέλας είναι η Χαδούλα ή αλλιώς Φραγκογιαννού, η οποία κάνει έναν απολογισμό της ζωής της σκεπτόμενη τις δυσκολίες που πέρασε λόγω του ότι είναι γυναίκα και έπρεπε πάντα να υπηρετεί τους άλλους. Αναλογίζεται πόσο δυσκολεύτηκε να προικίσει τις κόρες της και πόσο ταλαιπωρούνται όσοι φτωχοί γονείς έχουν κόρες. Αποφασίζει να ανακουφίσει τις γυναίκες από τη μαύρη ζωή που τους περιμένει και διαπράττει μια σειρά από φόνους μικρών κοριτσιών.
Ένα από τα στοιχεία που με κερδίζει σε έναν λογοτεχνικό ήρωα είναι προφανώς να διαθέτει γνωρίσματα που εκτιμώ στην προσωπικότητα του και κυρίως γνωρίσματα που δε διαθέτω εγώ προσωπικά και θα ήθελα να έχω. Αυτό, με κάνει να τον θαυμάσω. Ένας λογοτεχνικός ήρωας, όμως, μπορεί να με κερδίσει και όταν είναι κακός, όταν πράττει κάτι που δε θα ενέκρινα ποτέ εάν μου το αποκάλυπτε κάποιος στην πραγματική ζωή. Αρκεί, όμως, να είναι οι λόγοι για το έγκλημα του τόσο ισχυροί και η πένα του συγγραφέα να έχει αποδώσει την κτηνώδη του πράξη με τέτοιο ευφυή τρόπο που να με κάνει να τον συμπονέσω. Αυτό μου συνέβη στην περίπτωση της Φόνισσας και μου θύμισε την περίπτωση του Αντώνη Κουκουλιώτη από το ‘Πίστομα’ του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, το οποίο αν θέλετε, μπορείτε να διαβάσετε εδώ .
Η Φραγκογιαννού είναι μια γυναίκα σκληρή μα και ευαίσθητη συνάμα, ταλαιπωρημένη, αμόρφωτη, που δεν έχει προικιστεί με αρχές, που δεν έχει αγαπηθεί από τους γονείς της, οι οποίοι απλώς φρόντισαν να την παντρέψουν όπως όπως για να την ξεφορτωθούν, που δεν έχει χαρεί τα παιδιά της εξαιτίας της φτώχειας της, που δεν έχει χαρεί τίποτα στη ζωή της. Όταν, λοιπόν, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ζωή της είναι βασανιστική, η Φραγκογιαννού έχει δύο επιλογές: Ή να σωπάσει και να παραμείνει υποταγμένη ή να κάνει κάτι και να αλλάξει αυτό που τη θλίβει. Αντιδράει, επαναστατεί, διαμαρτύρεται με τον δικό της παράλογο τρόπο για την ανδροκρατία και την υποβαθμισμένη θέση της γυναίκας. Οι πράξεις της είναι εγκληματικές μα δεν εμπεριέχουν κακία ή μίσος. Έγιναν από καλή πρόθεση και σύμφωνα με τον εσφαλμένο τρόπο σκέψης της, νιώθει ότι η πράξη της εγκρίνεται από τον Θεό.
Η ‘Φόνισσα’ αποτελεί ένα από τα κορυφαία έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας και η Φραγκογιαννού έναν από τους πιο ολοκληρωμένους χαρακτήρες. Είναι ένα άψογο έργο και το συγκλονιστικό τέλος που επιφέρει την πολυπόθητη κάθαρση, είναι το πιο ευρηματικό και κατάλληλο που έχω συναντήσει ποτέ μου.
Ο Παπαδιαμάντης για εμένα είναι ο σπουδαιότερος δημιουργός. Είναι λυρικός, είναι ποιητής, μέγας λεξιπλάστης. Η μαγεία της γραφής του είναι ασύλληπτη, τα έργα του είναι αψεγάδιαστα. Είναι ο αγαπημένος μου συγγραφέας και πηγή έμπνευσης.
*(Σημείωση: Στο τέλος Ιουλίου δε θα αναρτηθεί άρθρο με τα βιβλία που διάβασα. Θα δημοσιευτούν μαζί με τα βιβλία του Αυγούστου σε μία ανάρτηση.)
Η κλεψύδρα μου 